Sức khỏe & lối sống

Giảm cân không đơn thuần là một mục tiêu về hình thể mà đối với người bệnh tiểu đường nhất là người bệnh tiểu đường type 2, nó còn là yếu tố sống còn trong quản lý đường huyết và phòng ngừa biến chứng. Tuy nhiên, nếu không đúng cách việc giảm cân có thể dẫn đến tụt đường huyết, mất khối cơ, rối loạn chuyển hóa và thậm chí làm nặng thêm tình trạng bệnh. Vậy đâu là cách giảm cân an toàn và hiệu quả cho người đang sống chung với bệnh tiểu đường?

1. Vì sao người bệnh tiểu đường cần giảm cân?

Cân nặng khó kiểm soát luôn là bài toán đau đầu với nhiều người bởi tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ nhất là đối với những người bệnh tiểu đường. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) chỉ cần giảm từ 5–10% trọng lượng cơ thể có thể mang lại những cải thiện rõ rệt trong kiểm soát đường huyết, huyết áp, lipid máu và giảm nguy cơ tim mạch. Với người bệnh tiểu đường type 2 thì thừa cân sẽ làm tăng tình trạng đề kháng insulin – một trong những cơ chế chính gây ra bệnh.

Với người bệnh tiểu đường type 2 thì thừa cân làm tăng tình trạng kháng insulin

Khi giảm cân đúng cách sẽ có rất nhiều lợi ích tốt cho tình trạng tiểu đường:

- Cải thiện độ nhạy insulin

- Giảm nhu cầu sử dụng thuốc điều trị

- Tăng khả năng đảo ngược bệnh ở giai đoạn sớm

- Giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, thần kinh, thận

2. Những sai lầm phổ biến khi giảm cân ở người tiểu đường

Người bệnh tiểu đường thường gặp phải một số sai lầm khi tự ý giảm cân như:

- Nhịn ăn đột ngột hoặc cắt bỏ hoàn toàn tinh bột, dẫn đến hạ đường huyết nghiêm trọng

Giảm cân không đúng cách dẫn đến hạ đường huyết gây nguy hiểm

- Sử dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc được quảng cáo là "giảm cân, hạ đường"

- Tập thể dục quá sức mà không điều chỉnh liều insulin hoặc thuốc uống

- Ăn kiêng mất cân đối, thiếu protein và chất xơ dẫn đến teo cơ, táo bón và rối loạn tiêu hóa

3. Nguyên tắc giảm cân an toàn cho người bệnh tiểu đường

Một phác đồ giảm cân hiệu quả cần được cá thể hóa dựa trên mức độ kiểm soát đường huyết, cân nặng hiện tại, các thuốc đang sử dụng và bệnh lý đi kèm. Tuy nhiên, một số nguyên tắc nền tảng sau luôn cần được tuân thủ

Những nguyên tắc giảm cân an toàn cần lưu ý

a. Chế độ dinh dưỡng khoa học

- Tổng năng lượng: giảm 500–750 kcal/ngày so với nhu cầu duy trì để đạt mục tiêu giảm khoảng 0.5–1 kg/tuần.

- Phân bố chất dinh dưỡng hợp lý:

• Carbohydrate: 45–50% tổng năng lượng, ưu tiên loại hấp thu chậm (gạo lứt, yến mạch, khoai lang, đậu…)
• Chất đạm: 20–25% (thịt nạc, cá, đậu phụ, sữa ít béo)
• Chất béo: 25–30%, tập trung vào chất béo không bão hòa (dầu ô-liu, dầu mè, quả bơ, các loại hạt)
• Ăn nhiều chất xơ: tối thiểu 25g mỗi ngày từ rau củ, ngũ cốc nguyên cám
• Chia nhỏ bữa ăn: 4–6 bữa nhỏ/ngày giúp ổn định đường huyết và giảm cảm giác đói

b. Vận động hợp lý – an toàn

• Tập luyện ít nhất 150 phút/tuần, chia đều ra các ngày, tránh ngắt quãng quá 2 ngày liên tiếp
• Hình thức nên là aerobic cường độ vừa phải: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội…
• Bổ sung bài tập kháng lực 2–3 lần/tuần để duy trì khối cơ và cải thiện độ nhạy insulin, tập luyện phù hợp tình trạng thể chất
• Theo dõi đường huyết trước và sau tập đặc biệt ở người dùng insulin hoặc thuốc hạ đường nhóm sulfonylurea

c. Giấc ngủ và quản lý căng thẳng

- Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm giúp ổn định nội tiết tố leptin và ghrelin – hai hormone kiểm soát cảm giác no và đói

- Thiền, yoga hoặc các kỹ thuật thư giãn có thể giảm hormone cortisol – tác nhân gián tiếp gây tăng đường huyết và tăng cân

4. Vai trò của thuốc và hỗ trợ y tế

Một số thuốc điều trị tiểu đường như insulin, sulfonylurea có thể gây tăng cân. Trong khi đó, các thuốc như metformin, GLP-1 receptor agonist (ví dụ: liraglutide, semaglutide) hoặc SGLT2 inhibitors (empagliflozin, dapagliflozin) không những kiểm soát đường huyết tốt mà còn hỗ trợ giảm cân.

Việc lựa chọn phác đồ điều trị tối ưu nên được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa nội tiết, dựa trên chỉ số BMI, HbA1c, chức năng gan thận và các bệnh lý liên quan.

5. Theo dõi và đánh giá kết quả

- Cân nặng: theo dõi hàng tuần

- Đường huyết: kiểm tra tại nhà theo chỉ định (trước ăn, sau ăn 2 giờ, HbA1c mỗi 3 tháng)

- Vòng eo: nam <90cm, nữ <80cm là mục tiêu lý tưởng

- Các chỉ số mỡ máu, huyết áp: tối thiểu mỗi 3–6 tháng

Quan trọng nhất là duy trì động lực và đặt kỳ vọng thực tế. Giảm cân bền vững cần thời gian, nhưng lợi ích mang lại là lâu dài.

6. Kết luận

Giảm cân ở người bệnh tiểu đường không phải là việc đơn giản, nhưng hoàn toàn khả thi nếu có chiến lược đúng đắn và sự theo dõi chuyên môn chặt chẽ. Cái chính là sự cân bằng giữa mục tiêu giảm cân và kiểm soát đường huyết, tránh những biện pháp cực đoan có thể gây hại.

Vì 1 Việt Nam tươi đẹp - Mong những điều tốt lành đến với người bệnh tiểu đường!
Vì người bệnh tiểu đường thực sự cần - Xin sẵn lòng phụng sự!
CEO Trần Bình - Samhoanglienson.vn